Jednym z kluczowych elementów procesu budowlanego jest przygotowanie precyzyjnej, zgodnej z przepisami i wymaganiami inwestora dokumentacji projektowej. To ona stanowi fundament realizacji inwestycji – zarówno pod względem konstrukcyjnym, jak i technologicznym. Niestety błędy na etapie projektowania mogą prowadzić do poważnych wad budynku, a odpowiedzialność za te wady spoczywa przede wszystkim na projektancie. W tym opracowaniu przyjrzymy się podstawom prawnym tej odpowiedzialności, jej zakresowi oraz praktycznym konsekwencjom.
Podstawa prawna odpowiedzialności projektanta
Odpowiedzialność projektanta za wady budynku wynikające z wadliwej dokumentacji projektowej wynika głównie z przepisów Kodeksu cywilnego. Prace projektowe najczęściej są wykonywane na podstawie umowy o dzieło (art. 627-646 Kodeksu cywilnego). Zgodnie z tymi przepisami, projektant odpowiada za rezultat swojej pracy, czyli za to, aby projekt był prawidłowy pod względem technicznym, kompletny oraz zgodny z przepisami prawa budowlanego.
Zakres odpowiedzialności
Projektant odpowiada za wszelkie wady dokumentacji projektowej, które mogą prowadzić do wad fizycznych budynku. Oznacza to, że jeżeli na skutek błędów w projekcie budynek zostanie wykonany w sposób wadliwy, np. niezgodnie z normami technicznymi, niewłaściwie przewidziane zostaną rozwiązania konstrukcyjne czy technologiczne, projektant ponosi odpowiedzialność za te wady.
Do typowych błędów projektowych, które mogą skutkować wadami budynku, zaliczają się m.in.:
- błędne obliczenia konstrukcyjne,
- nieprawidłowe rozwiązania technologiczne,
- nieuwzględnienie specyficznych warunków gruntowych,
- niezgodność z obowiązującymi przepisami, np. przepisami prawa budowlanego, ochrony środowiska czy bezpieczeństwa pożarowego,
- brak dostosowania projektu do wymagań inwestora,
- luki w projekcie – niekompletność projektu z uwagi na cel. Któremu miał służyć.
Odpowiedzialność projektanta a wykonawcy
Warto zaznaczyć, że odpowiedzialność projektanta za wady dokumentacji projektowej jest niezależna od odpowiedzialności wykonawcy za wady wykonawcze. Zgodnie z art. 651 Kodeksu cywilnego, projektant odpowiada wobec inwestora za szkody, jakie powstaną w wyniku wadliwego projektu, a wykonawca ma obowiązek realizacji budowy zgodnie z dokumentacją projektową. Oznacza to, że jeżeli wykonawca postępuje zgodnie z błędnym projektem, to odpowiedzialność za wady budynku ponosi przede wszystkim projektant, o ile oczywiście wykonawca nie przekroczył swoich uprawnień i nie popełnił własnych błędów.
Rękojmia i gwarancja
Odpowiedzialność projektanta za wady projektu może być dochodzona na podstawie rękojmi za wady dzieła (art. 638 Kodeksu cywilnego). Projektant, podobnie jak wykonawca, odpowiada z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne dzieła. W przypadku ujawnienia wad projektu, inwestor może żądać ich usunięcia lub, w przypadku wad istotnych, odstąpić od umowy.
Obok rękojmi możliwe jest również udzielenie gwarancji na prace projektowe. Gwarancja jest dobrowolnym zobowiązaniem projektanta do zapewnienia, że projekt będzie wolny od wad przez określony czas. Warto pamiętać, że udzielenie gwarancji nie wyłącza odpowiedzialności z tytułu rękojmi, lecz może rozszerzać prawa inwestora, np. przez wydłużenie okresu odpowiedzialności za wady.
Naprawienie szkody za wady budynku wynikające z wadliwej dokumentacji
Odpowiedzialność projektanta za takie wady jak błędy w obliczeniach, niekompletność opracowań, czy niezgodność z wymaganiami zamawiającego nie ulega wątpliwości.
Jednakże, czy jeżeli na skutek błędów projektowych doszło do powstania wad budynku, inwestor ma prawo dochodzić odszkodowania od projektanta? Odpowiedź twierdząca nie budzi wątpliwości. Jednakże z uwagi na brak stosownych regulacji w przepisach ustawowych – brak szczególnych rozwiązań prawnych dedykowanych umowie o prace projektowe – wątpliwości może budzić podstawa prawna takiej odpowiedzialności. Czy projektant odpowiada na podstawie ogólnej odpowiedzialności kontraktowej tj. art. 471 i n. k.c.? Czy też może jest to odpowiedzialność w ramach rękojmi na podstawie art. 655 k.c.? Ani orzecznictwo sądów, ani stanowisko doktryny nie pozwala na jednoznaczne przesądzenie podstaw tej odpowiedzialności.
Z uwagi na fakt, że powyżej wskazane podstawy prawne mogą okazać się niewystarczające kluczowe są postanowienia umowne i ewentualne modyfikacje odpowiedzialności przewidzianej w kodeksie cywilnym. W szczególności istotną kwestią jest przesądzenie czy projektant będzie odpowiadał na zasadzie winy, czy na zasadzie ryzyka.
Warto jednak pamiętać, że projektant powinien odpowiadać tylko za wady, które wynikają bezpośrednio z jego błędów. Jeśli wady budynku wynikają z działań wykonawcy robót budowlanych, samego zamawiającego lub są efektem niezależnych przyczyn (np. siły wyższej) odpowiedzialność projektanta może zostać ograniczona. Przykładem może być sytuacja, w której zamawiający został poinformowany o błędach dokumentacji projektowej i bez konsultacji z projektantem mimo to polecił kontunuowanie prac.
Ograniczenie odpowiedzialności projektanta
Zdarza się, że umowy z projektantami zawierają klauzule ograniczające ich odpowiedzialność za wady projektu. Takie klauzule mogą dotyczyć np. wysokości odszkodowania, okresu odpowiedzialności lub zakresu odpowiedzialności. Należy jednak pamiętać, że ograniczenia te nie mogą wyłączyć odpowiedzialności projektanta w całości, zwłaszcza jeśli chodzi o wady wynikające z rażącego niedbalstwa lub winy umyślnej.
Podsumowanie
Odpowiedzialność projektanta za wady budynku wynikające z wadliwej dokumentacji projektowej jest istotnym zagadnieniem zarówno dla inwestorów, jak i samych projektantów. Aby uniknąć sporów i strat finansowych, kluczowe jest precyzyjne opracowanie dokumentacji projektowej oraz staranne monitorowanie jej realizacji. Inwestorzy powinni również zadbać o odpowiednie uregulowanie kwestii odpowiedzialności w umowie z projektantem, a projektanci – o dokładność i zgodność projektów z obowiązującymi przepisami oraz oczekiwaniami inwestora.
Lista wpisów – projektowanie – Proces Inwestycyjny
Obsługa budowlanego procesu inwestycyjnego – Bieluk i Partnerzy
