Zasada utrwalonej praktyki i równego traktowania stron ma szczególne znaczenie w sprawach z zakresu prawa budowlanego, gdzie organy administracji często rozstrzygają podobne przypadki dotyczące pozwoleń na budowę i decyzji o warunkach zabudowy.
Podstawa prawna – art. 8 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego
Art. 8 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego wprowadza zasadę, zgodnie z którą organy administracji publicznej są zobowiązane prowadzić postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, w szczególności przez utrwaloną praktykę rozstrzygania spraw w takich samych stanach faktycznych i prawnych.
Przepis ten ma charakter gwarancyjny i stanowi istotny element zasady państwa prawnego. Jak wskazał NSA w wyroku z 28 lutego 2025 r. (III OSK 2341/23, LEX nr 3853199), z przepisu wynika obowiązek respektowania uzasadnionych oczekiwań stron wynikających z dotychczasowej praktyki, a nie automatyczne powielanie wcześniejszych decyzji.
Zasada ta ma szczególne znaczenie w sprawach, w których organy administracji wielokrotnie rozstrzygały podobne przypadki i wytworzyły w ten sposób określoną, powtarzalną linię decyzji. Jednostka ma prawo oczekiwać, że jej sprawa zostanie potraktowana w sposób zgodny z tą linią. Natomiast ewentualne odstąpienie zostanie uzasadnione i oparte na obiektywnych przesłankach.
Równe traktowanie stron i zaufanie obywateli
Zasada równego traktowania stron postępowania administracyjnego stanowi kluczowy element budowania zaufania obywateli do władzy publicznej. Wymaga ona, aby organy administracji stosowały prawo w sposób jednolity wobec wszystkich stron znajdujących się w tożsamych stanach faktycznych i prawnych. W doktrynie podkreśla się, że wymóg praworządnego i sprawiedliwego prowadzenia postępowania i rozstrzygnięcia sprawy przez organ administracji publicznej jest zasadniczą treścią zasady praworządności.
Przykład sprawy
Za przykład może posłużyć sprawa przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Poznaniu. Sąd rozpoznawał odwołanie Inwestora od decyzji organu odmawiającej wydania decyzji o warunkach zabudowy (dalej jako: decyzja WZ). Inwestycja będąca tłem postępowania sądowoadministracyjnego miała obejmować zabudowę wielorodzinną na działce, dla której wcześniej wydano trzy pozytywne decyzje o identycznych parametrach.
Organ wydając decyzje odmowną uzasadniał swoje stanowisko tym, że planowana zabudowa nie wpisuje się w istniejącą zabudowę oraz że wcześniejsze inwestycje miały odmienny charakter i lokalizację.
WSA rozpoznający sprawę wskazał jednak, że argumentacja organu nie może opierać się wyłącznie na walorach architektonicznych i krajobrazowych. Decyzja WZ jest bowiem decyzją związaną, opartą na przesłankach przewidzianych w art. 61 ust. 1 u.p.z.p. oraz odpowiednich parametrach określonych w przepisach wykonawczych. Skoro wniosek o wydanie decyzji WZ dotyczył tej samej działki i identycznych parametrów zabudowy co wcześniejsze wnioski, organ bez należytego uzasadnienia nie mógł odmówić wydania decyzji.
Sąd powołał przy tym właśnie na art. 8 § 1 i § 2 k.p.a., wskazując, że organ bez uzasadnionej przyczyny nie może odstąpić od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym. Odmienne rozstrzygnięcie wymaga wykazania obiektywnych przesłanek.
Utrwalona praktyka jako element pewności prawa
Orzecznictwo sądów administracyjnych precyzuje, że utrwalona praktyka to stabilne, jednolite i zgodne z prawem postępowanie organów w analogicznych sprawach, akceptowane przez sądy administracyjne. Stanowi ona podstawę uzasadnionych oczekiwań stron i gwarantuje im przewidywalność rozstrzygnięć. WSA w Lublinie (Wyrok WSA w Lublinie z 14.02.2023 r., II SA/Lu 612/22, LEX nr 3508207) jednoznacznie podkreślił, że: „Organ nie może odstąpić od utrwalonej praktyki wyłącznie w celu załatwienia jednej sprawy, a równocześnie kontynuować tę praktyki w innych sprawach o takim samym stanie faktycznym i prawnym.”
Podsumowanie
Zasady określone w art. 8 § 1 i § 2 KPA nie są jedynie postulatami dobrego działania administracji – mają charakter wiążących norm prawnych. Organy administracji publicznej są zobowiązane do prowadzenia postępowań w sposób zgodny z utrwaloną praktyką. Muszą równo traktować strony w identycznych stanach faktycznych i prawnych. W praktyce budowlanej naruszenie tych zasad – np. przez arbitralną zmianę linii orzeczniczej organu bez wykazania obiektywnych przyczyn – może skutkować uchyleniem decyzji przez sądy administracyjne.
Obsługa prawna budowlanego procesu inwestycyjnego – Bieluk i Partnerzy
Więcej o postępowaniu administracyjnym w inwestycyjnym procesie budowlanym.
