Rozliczenie wynagrodzenia podwykonawców na gruncie prawa cywilnego to temat, który budzi wiele pytań zarówno wśród przedsiębiorców, jak i prawników. W kontekście coraz bardziej złożonych relacji na linii zamawiający – wykonawca – podwykonawca, warto zastanowić się, czy przekaz uregulowany w Kodeksie cywilnym nadal pełni istotną rolę przy rozliczaniu wynagrodzenia podwykonawców.
Przekaz w świetle Kodeksu cywilnego
Instytucja przekazu, uregulowana w art. 9211–9215 Kodeksu cywilnego stanowi jedną z form przekazywania środków pieniężnych między różnymi podmiotami. Przekaz ma charakter szczególnej umowy, w której przekazujący (np. wykonawca) poleca przekazanemu (np. zamawiającemu) zapłatę określonej kwoty osobie trzeciej (np. podwykonawcy).
W praktyce budowlanej czy usługowej, przekaz mógłby potencjalnie zostać wykorzystany w sytuacji, gdy wykonawca jest zobowiązany wypłacić podwykonawcy wynagrodzenie za wykonane prace (ale brak mu środków), i to zamawiający, w ramach rozliczenia z wykonawcą, bezpośrednio przekazuje wynagrodzenie podwykonawcy.
Czy przekaz ma zastosowanie w praktyce rozliczeń podwykonawców?
W teorii przekaz może wydawać się atrakcyjnym narzędziem do uproszczenia rozliczeń między stronami umowy. W praktyce jednak ta forma rozliczeń jest stosowana rzadko. Dlaczego?
- Ochrona podwykonawców na mocy art. 6471
Wprowadzenie art. 6471 do Kodeksu cywilnego zmieniło dynamikę rozliczeń w branży budowlanej. Zgodnie z tym przepisem podwykonawca może dochodzić roszczeń bezpośrednio od inwestora, jeżeli wykonawca nie wywiązał się z obowiązku zapłaty wynagrodzenia. W praktyce podwykonawcy częściej korzystają z tego narzędzia tj. solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawca za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy. Wynika to z tego, że na podstawie art. 6471 k.c. podwykonawca ma swoje konkretne roszczenie, natomiast przy przekazie stosowana dyspozycja zapłaty musiałaby zostać wydana przez wykonawcę.
- Bezpieczeństwo transakcji
Przekaz może wydawać się ryzykowny, ponieważ wymaga zaufania wszystkich stron co do terminowości i rzetelności płatności. Inwestor, który decyduje się na bezpośredni przekaz wynagrodzenia podwykonawcy, może obawiać się, że nie otrzyma pełnych świadczeń od wykonawcy, co komplikuje relacje kontraktowe.
Przekaz a nowoczesne praktyki budowlane
Współczesne prawo budowlane oraz wzorce umów, takie jak Warunki Kontraktowe FIDIC, rzadko przewidują stosowanie przekazu jako mechanizmu rozliczeń. Zamiast tego, nacisk kładzie się na transparentność i bezpieczeństwo finansowe podwykonawców poprzez odpowiednie zabezpieczenia płatności oraz bezpośrednie roszczenia wobec inwestorów.
Kiedy przekaz stanowi atrakcyjną formę rozliczenia?
Odpowiedzialność solidarna inwestora na podstawie art. 6471 k.c., czy też obowiązek bezpośredniej zapłaty uregulowany w art. 465 pzp, aktualizuje się dopiero w momencie uchlania się przez wykonawcę od zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy. Zatem podwykonawca musi poczekać, aż wykonawca nie dokona zapłaty. W takich sytuacjach (braku środków) część wykonawców jest zainteresowana skróceniem ścieżki przepływu pieniędzy. Jeżeli wykonawcy przysługuje wobec inwestora wierzytelność od zapłatę, a jednocześnie zalega z zapłatą wynagrodzenia podwykonawcy, to wówczas może wystosować przekaz do inwestora. W takiej sytuacji inwestor dokonuje bezpośredniej płatności podwykonawcy i pomniejsza o wysokość tej płatności wynagrodzenia wykonawcy.
Podsumowanie
Choć przekaz nadal jest instytucją prawną przewidzianą przez Kodeks cywilny, jego znaczenie w praktyce rozliczeń wynagrodzeń podwykonawców znacznie osłabło. Ochrona przewidziana w art. 6471 k.c. albo art. 465 pzp, a także rozwój nowoczesnych narzędzi zabezpieczeń finansowych, sprawiają, że podwykonawcy mogą korzystać z bardziej efektywnych metod dochodzenia swoich roszczeń. Tym samym przekaz pozostaje ciekawą, choć rzadko stosowaną instytucją w polskim prawie cywilnym.
